Os topónimos Acea de Ama e O Xurés
Contido principal do artigo
Resumo
Este artigo ocúpase da historia e o significado de dous nomes de lugar galegos: Acea de Ama e O Xurés. O primeiro, denominación dunha localidade dos arredores da Coruña, é un topónimo composto do arabismo acea ‘muíño’, a preposición de e o hidrónimo prerromano AMA, que é o antigo nome da Ría do Burgo. O arabismo acea, que perdeu a consoante nasal etimolóxica, proporciona interesante información acerca dalgúns cambios fonéticos na historia do galego e a súa cronoloxía. Tanto o nome galego (O Xurés) coma o portugués (Gerês) dos coñecidos montes da raia seca proceden doutro hidrónimo prelatino que identificamos cos Originis, Oregines e Ocerensis rexistrados no Itinerarium Antonini e no mapa chamado do Ravenate, formas latinizadas ou deturpadas dun *OGERENSE ou *UGERENSE orixinario.
Palabras clave:
Descargas
Métricas
Detalles do artigo
Citas
Asín Palacios, M. (1940): Contribución a la toponimia árabe de España (Madrid: CSIC).
Baión, C. de (1976) [pseudónimo de X. Mª Álvarez Blázquez]: Os nomes da terra recollidos do pobo (Vigo: Castrelos).
Baliñas Pérez, C. (1998): Gallegos del año mil (A Coruña: Fundación P. Barrié de la Maza).
Bascuas, E. (2002): Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega. Anexo 45 de Verba (Santiago: Universidade de Santiago de Compostela).
Blanco, L. (1995): Estudio de toponimia menor en la parroquia de Santa María de Samieira (Poyo - Pontevedra) (Pontevedra: Diputación Provincial).
Carré Aldao, E. (1980) [reimp. facs. da ed. de 1936]: La Coruña, 2 vols., en Carreras Candi, F. (1928-1936): Geografía general del Reino de Galicia (A Coruña: Ediciones Gallegas).
Corominas DCECH = Corominas, J. / Pascual, J. A. (1980-1991): Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico (Madrid: Gredos).
Cortesão, A. (1912): Onomástico Medieval Portugués (Lisboa: Imprensa Nacional).
DRAE = Real Academia Española, Diccionario de la lengua española, Vigésima segunda edición, 2001 (Madrid: Real Academia Española). Cito pola edición en rede: http://buscon.rae.es/diccionario/drae.htm.
Díez Sanjurjo, M. (1906) = M.D.S. [Manuel Díez Sanjurjo]: “Documentos históricos.
Allariz”, Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos de Orense, 3: 95- 97 (Ourense: Comisión Provincial de Monumentos).
Ferreiro, M. (1995): Gramática histórica galega (Santiago: Laiovento).
Frazão, A. C. do Amaral (1981): Novo Dicionário Corográfico de Portugal (Porto: Ed. Domingos Barreira).
Frías Conde, X. (2000): “O elemento árabe en galego (I)”, Revista Galega de Filoloxía, 1: 157-171.
González Garcés, M. (1987): Historia de La Coruña (A Coruña: Caixa Galicia).
Houaiss = Instituto Antônio Houaiss (2001): Dicionário Eletrônico da Língua Portuguesa (Rio de Janeiro: Editora Ojetiva Ltda.).
Hoz, J. J. de (1963): “Hidronimia antigua europea en la Península Ibérica”, Emérita, 31: 227-242.
Lopes, D. (1968): Nomes Árabes de Terras Portuguesas (Lisboa: Sociedade de Língua Portuguesa / Círculo David Lopes).
Lorenzo, R. (1977): La traducción gallega de la crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. 2. Glosario (Ourense: Instituto de Estudios Orensanos ‘Padre Feijoo’).
Madoz, P. (1845): Diccionario Geográfico, Estadístico e Histórico de España y sus Posesiones de Ultramar, s.v. Almeiras. Cito pola ed. facsimilar de 1986 (Santiago: Libros Galicia, Edit. Breogán).
Menéndez Pidal, R (1950 [3ª ed]): Orígenes del español. Estado lingüístico de la Península Ibérica hasta el siglo XI (Madrid: Espasa-Calpe).
Navaza, G. (2003): “Sarmiento toponimista”, en Actas do I Congreso Internacional de Ciencias Onomásticas Frei Martín Sarmiento, Santiago de Compostela, 5-7 de setembro de 2002 (no prelo).
Nieto Ballester, E. (1997): Breve diccionario de topónimos españoles (Madrid: Alianza Editorial).
Millán González-Pardo, I. (1987): Toponimia del concejo de Pontedeume y cartas reales de su puebla y alfoz (A Coruña: Deputación Privincial).
Pensado Tomé, J. L. (ed.) (1973): Fr. Martin Sarmiento: Catálogo de voces y frases de la lengua gallega (Salamanca: Universidad de Salamanca).
Pensado Tomé, J. L. (ed.) (1975): Fr. Martin Sarmiento: Viaje a Galicia (1745) (Pontevedra: Museo de Pontevedra).
Porto Editora (2002): Dicionário da Língua Portuguesa Online (http://www.portoeditora.pt/dol/).
Rivas Quintas, E. (1989): Lingua galega. Historia e fenomenoloxía (Lugo: Alvarellos).
Rivas Quintas, E. (1994): Lingua galega. Nivéis primitivos (A Coruña: Laiovento).
Romero Masiá, A. M. / Pose Mesura, X. M. (1988): Galicia nos textos clásicos (A Coruña: Museo Arqueolóxico da Coruña).
Santamarina, A. (2001) [2ª ed.]: Diccionario de diccionarios (Santiago: Fundación Barrié de la Maza)
Veiga Arias, A. (1983): Algunas calas en los orígenes del gallego (Vigo: Galaxia).
Villar Liébana, F (2000): Indoeuropeos y no indoeuropeos en la españa preromana (Salamanca: Universidad de Salamanca).
Viterbo (1993) = Fiúza, M (ed. crit) [2ª reimp.]: Fr. J. de Santa Rosa de Viterbo: Elucidário das palavras, termos e frases que em Portugal antigamente se usaram e hoje regularmente se ignoram (1798-99) (Porto-Lisboa: Livraria Civilização).