Xénese dunha apropiación: o proxecto «aprender a aprender» e a escola Waldorf Xardim do Monte, Portugal (1993-2005)
DOI:
https://doi.org/10.17979/srgphe.2022.26.0.9239Palabras clave:
apropiación, xénese, pedagoxía Waldorf, proxecto Aprender a Aprender, Jardim do MonteResumo
Desenvolvemos reflexións acerca da xénese do proceso de Apropiación da Pedagoxía Waldorf na Escola Jardim do Monte, Alhandra (Portugal), por medio do proxecto de formación continua Aprender a Aprender (PAA), iniciado en 1990. A investigación recorreu ao concepto de Apropiación de Certeau (1998, 2005), Chartier (1992,2002), Leontiev (2004), Ricoeur (1991), Carvalho e Pintassilgo (2011) e, para o estudo das institucións educativas, a Magalhães (2004). Buscouse unha perspectiva historiográfica educativa, a través da análise e interpretación de fontes documentais, iconográficas e testemuños orais. A xénese desta escola, do Xardín de Infancia ao 2º ciclo de ensino básico, remóntase a un grupo de profesoras de escolas públicas, do 1er ciclo ao ensino secundario, que se coñeceron nun Encontro de Educación, Foro de Proxectos, en 1991. As reinterpretacións de modelos pedagóxicos, como o steineriano, tenden a materializarse en reelaboracións, inspirando innovacións e experiencias que suscitan a necesidade dun estudo e comprensión máis profundos.
##plugins.themes.default.displayStats.downloads##
Citas
Fontes
Escola Jardim do Monte. Arquivo Escolar EJM, Alhandra.
Malik, Leonor. Entrevista pela autora. Lisboa, 17 dezembro 2019.
Estudos
Bueno, Francisco da Silveira. Grande dicionário etimológico-prosódico da língua portuguesa. Santos: Ed. Brasília,1974.
Carvalho, Marta Maria Chagas, Pintassilgo, Joaquim “Introdução” En Modelos culturais, saberes pedagógicos, instituições educacionais: Portugal e Brasil, histórias conectadas, organizado por Marta Maria Chagas Carvalho e J. Pintassilgo, 9-11. São Paulo: Editora da Universidade de São Paulo.
Carvalho, Marta Maria Chagas, J. “Pedagogia moderna, pedagogia da escola nova e modelo escolar paulista” En Modelos culturais, saberes pedagógicos, instituições educacionais: Portugal e Brasil, histórias conectadas, organizado por Marta Maria Chagas Carvalho e J. Pintassilgo, 185-212. São Paulo: Editora da Universidade de São Paulo.
Certeau, Michel De. A invenção do cotidiano: 1. artes de fazer. Petrópolis: Editora Vozes,2005.
Certeau, Michel De. A invenção do cotidiano. Petrópolis: Editora Vozes, 1998.
Chartier, Roger À beira da falésia: a história entre incertezas e quietudes. Porto Alegre: Editora UFRGS, 2002.
Chartier, Roger “Textos, impressão, leituras”. En A nova história cultural. L. Hunt. São Paulo: Martins Fontes, 1992.
Dicionário infopédia da língua portuguesa. “apropriação”, Dicionário infopédia da língua portuguesa [em linha]. 2003-2021, https://www.infopedia.pt/dicionarios/linguaportuguesa/ apropriação. (Consultado em 14 de janeiro de 2021).
Droux, Joëlle, and Rita Hofstetter. “Going international: the history of education stepping beyond borders”. Paedagogica Historica. International Journal of the History of Education 50, no.1-2 (2014): 1-9.
Dugonjić, Leonora. “’A miniature League of Nations’: inquiry into the social origins of the International School, 1924–1930”. Paedagogica Historica. International Journal of the History of Education 50, no. 1-2 (2014): 138-150.
Estrel, David. Die erste Waldorfschule Stuttgart-Urhandshöhe. 1919 bis 1924. Daten – Dokumente – Bilder, hrsg.Von der Pädagogischen Forschungstelle beim Bund der Freien Waldorfschulen. Gerlingen: Druck- und Medienzentrum Editions Waldorf, 2006.
Faria de Vasconcelos. Uma escola nova na Bélgica. Aveiro: Universidade de Aveiro, 2015.
Frielingsdorf, Volker. Geschichte der Waldorfpädagogik von ihrem Ursprung bis zur Gengenwart. Weinheim: Beltz Verlag, 2019.
Frielingsdorf, Volker. “Reformpädagogik und Waldorfpädagogik. Deutung einer schwierigen
Beziehungsgeschichte”. En Handbuch Waldorfpädagogik und Erziehungswissenschaft. Standortbestimmung und Entwicklungsperspektiven, organizado por J. Schieren, 701-730. Weinheim/Basel: Beltz Juventa, 2016.
Henriques, Raquel Pereira. “Jardim de Infância São Jorge: A escola dos ritmos tranquilos” Em: Roteiros pedagógicos da Inovação: escolas e experiências de referência em Portugal no século XX, coordenado por J. Pintassilgo. Lisboa, PT: IEULisboa, 2019.
Lanz, Rudolf. A pedagogia Waldorf: caminho para um ensino mais humano. São Paulo: Summus, 1979.
Lanz, Rudolf. Noções básicas de antroposofia.4. ed. rev. — São Paulo: Antroposófica, 1997.
Leontiev, Alexis O desenvolvimento do psiquismo. São Paulo: Centauro, 2004.
Magalhães, Justino. Tecendo Nexos: história das instituições educativas. Bragança, Paulista: Editora Universitária São Francisco, 2004.
Malik, Leonor. Será a escola facilitadora de aprendizagens? O empenhamento na aprendizagem no ensino secundário. Lisboa: Edição Fundação Calouste Gulbenkian & Fundação para a Ciência e a Tecnologia, 2003.
Näf, Paul Martin, and Edith Geheeb-Cassirer. Gründer der Odenwaldschule und der Ecole d’Humanité. Deutsche, Schweizerische und internationale Reformpädagogik 1910–1961. Weinheim/Basel: Beltz, 2006.
Nery, Ana Clara Bortoleto. “Produção e circulação de saberes pelos docentes: Representações sobre educação e ensino nos periódicos brasileiros e portugueses (1911-1930)” En Modelos culturais, saberes pedagógicos, instituições educacionais: Portugal e Brasil, histórias conectadas, organizado por Marta Maria Chagas Carvalho e J. Pintassilgo, 135-160. São Paulo: Editora da Universidade de São Paulo.
Quiroga Uceda, Patricia. La recepción de la pedagogia Waldorf en Espanã. (Dissertação de doutoramento policopiada). Madrid: Universidad Complutense de Madrid, 2015.
Schneider, Peter. Einführung in die Waldorfpädagogik. Stuttgart: Klett-Cotta, 1982.
Schneider, Wolfgang. “Das Menschenbild der Waldorfpädagogik, Herder: Freiburg i. Br.”, Freiburger Theologische Studien 147 (1990).
Steiner, Rudolf. (GA 028) Mein Lebensgang. Die nicht vollendete Biographie, Rudolf Steiner Gesamtausgabe, 28. Dornach: Rudolf Steiner Verlag, 1925/2000.
Steiner, Rudolf. (GA 031 Gesammelte Aufsätze zur Kultur- und Zeitgeschichte 1887–1901, Rudolf Steiner Gesamtausgabe, 31. Dornach: Rudolf Steiner Verlag, 1989.
Steiner, Rudolf. (GA 034): Geisteswissenschaft und Soziale Frage, in: ders.: Luzifer-Gnosis. 1903–1908. Grundlegende Aufsätze zur Anthroposophie und Berichte aus der Zeitschrift «Luzifer» und «Luzifer-Gnosis», Rudolf Steiner Gesamtausgabe, 34. Dornach: Rudolf Steiner, 1907/1987)
Ullrich, Heiner. Waldorfpädagogik und okkulte Weltanschauung. Eine bildungsphilosophische und geistesgeschichtliche Auseinandersetzung mit der Anthropologie Rudolf Steiners, Juventa: Weinheim/Basel, zugl. Diss. Univ. Heidelberg, 1985 unter dem Titel: Reformpädagogik und okkulte Weltanschauung.
Wehr, Gerhard. Rudolf Steiner: Leben, Erkenntnis, Kulturimpuls; durchges. u. erw. Neuausgabe. München: Kösel, 1987.